I’m So Happy You Are Here - Japanse vrouwelijke fotografen van de jaren '50 tot nu

18 januari 2025 - 5 mei 2025

De vrouwelijke invloed op de Japanse fotografie is grondig onderschat. Fotomuseum Den Haag wil deze misvatting rechtzetten met de tentoonstelling I’m So Happy You Are Here – Japanse vrouwelijke fotografen van de jaren ’50 tot nu. 

Waar het werk van Japanse mannelijke fotografen de afgelopen decennia is toegetreden tot het (Westerse) culturele blikveld, zijn de vrouwen uit de Japanse fotografie tot nu toe onder de radar gebleven. Met deze tentoonstelling wordt voor het eerst een groot podium geboden aan het fotografische werk van 26 Japanse vrouwen. Hun werk kenmerkt zich door creativiteit en experiment en biedt een – voor Westerse begrippen - nieuw perspectief op dit land, namelijk die vanuit de Japanse vrouw.  

De fotografie van de Japanse vrouwen weerspiegelt in zekere zin hun maatschappelijke positie: hun blik is vaak gericht op de binnenwereld, waarbij huis, tuin en keuken momenten worden verheven tot het onderwerp. Dit betekent niet dat hun werk los staat van de maatschappij. Integendeel, velen van hen gebruiken hun persoonlijke verhaal om de rol van de vrouw te onderzoeken, kwesties als gender en identiteit te bevragen en het patriarchaat te bekritiseren. De vaak geïsoleerde positie van deze vrouwen lijkt hen juist de vrijheid te hebben gegeven om traditionele fotografische conventies naast zich neer te leggen en vol voor het experiment te gaan.

Tentoonstelling
Hoewel deze tentoonstelling niet pretendeert volledig te zijn, is het doel ervan om een basis te bieden voor een verdiepend gesprek over de bijdragen van Japanse vrouwen aan de fotografie. En het zal voor velen een kennismaking zijn met het vrouwelijke perspectief op de Japanse maatschappij.

De historische en hedendaagse foto’s die te zien zijn in deze tentoonstelling geven een beeld van het pionieren en belichten drie belangrijke thema’s: observaties van het dagelijks leven, de kritische blik op de maatschappelijke positie van vrouwen en het experimenteel omspringen met de fotografische vorm.

De tentoonstelling start met de pioniers, vrouwen die in de jaren ’50 van de vorige eeuw hun positie opeisten in de door mannen gedomineerde fotografiewereld. Dit zijn onder andere Watanabe Hitomi, Okanoue Toshiko en Yamazawa Eiko.

Het buitengewone wordt uitgelicht in schijnbaar alledaagse momenten. Zo fotografeert Ushidoa Tokuko na de geboorte van haar kind huishoudelijke apparaten, waarbij de koelkast symbool staat voor een intiem kijkje in het privéleven van haarzelf en anderen. Of neem de fotoserie Mothers van Ishiuchi Miyako, waarin doorsnee objecten als een lipstick een emotionele lading krijgen, als blijkt dat deze zijn van haar pas overleden moeder met wie zij een getroebleerde relatie had.

Het bevragen van culturele en maatschappelijke aannames over de positie van de vrouw is een constante in het werk van veel fotografen in deze tentoonstelling. Tokiwa Toyoko’s baanbrekende werk uit de jaren '50 en '60 toont vrouwen in uiteenlopende rollen, van sekswerker tot verpleegster, waarmee ze heersende opvattingen over vrouwen uitdaagt. Daarentegen stelt Yanagi Miwa in geënsceneerde, kleurrijke composities vrouwen voor als robotachtige figuren, ontdaan van identiteit en stem, die geheel in de pas lopen met de maatschappelijk norm.

Ook is er aandacht voor het experimentele karakter van de Japanse fotografie. Zo presenteert de hedendaagse kunstenaar Katayama Mari in ruimtelijke installaties haar lichaam: benen met prothesen en handen met minder dan vijf vingers. In plaats van het gebruikelijke verhullen van een afwijking, verheft ze haar lichaam tot een sculptuur. De installatie legt zij vervolgens vast via fotografie.

Publicatie
Bij de tentoonstelling is het fotoboek I’m So Happy You Are Here: Japanese Women Photographers from the 1950s to Now samengesteld door Lesley A. Martin and Pauline Vermare en met bijdragen van Carrie Cushman, Kelly Midori McCormick en Takuechi Mariko. Het boek is uitgegeven door Aperture en te verkrijgen in de museumwinkel (Engelstalig, 439 pagina’s, ISBN 978-1-59711-553-7).

Overzicht fotografen
Hara Mikiko (1967), Hiromix (1976), Ishikawa Mao (1953), Ishiuchi Miyako (1947), Katayama Mari (1987), Kawauchi Rinko (1972), Komatsu Hiroko (1969), Kon Michiko (1955), Nagashima Yurie (1973), Narahashi Asako (1959), Ninagawa Mika (1972), Nishimura Tamiko (1948), Noguchi Rika (1971), Nomura Sakiko (1967), Okabe Momo (1981), Okanoue Toshiko (1928), Onodera Yuki (1962), Sawada Tomoko (1977), Shiga Lieko (1980), Sugiura Kunié (1942), Tawada Yuki (1978), Tokiwa Toyoko (1930-2019), Ushioda Tokuko (1940), Watanabe Hitomi (1939), Yamazawa Eiko (1899-1995) and Yanagi Miwa (1967).

De tentoonstelling is samengesteld door Lesley A. Martin, Takeuchi Mariko, en Pauline Vermare en geproduceerd door Aperture in samenwerking met Rencontres d’Arles, met steun van Kering | Women in Motion, Ishibashi Foundation, Anne Levy Charitable Trust en 1970 Japan World's Exposition Memorial Fund. Productie is gecoördineerd in Japan door Masako Sato, Contact, Tokyo.

Over Aperture  
Aperture is een non-profit uitgever die wereldwijd gesprekken over fotografie leidt. Vanuit de basis in New York verbindt Aperture een wereldwijd publiek en ondersteunt het kunstenaars via het veelgeprezen kwartaalmagazine, boeken, tentoonstellingen, digitale platforms, openbare programma's, gelimiteerde edities van prints en prijzen. Opgericht in 1952 om "creatief denken, uitgedrukt in woorden en foto's," te bevorderen, staat Aperture voor het stimuleren van nieuwsgierigheid en het bevorderen van een rechtvaardigere, tolerantere samenleving. Voor meer informatie: aperture.org.