“Ik wil het allemaal hebben. Mislukte foto’s bestaan niet.” - G.P. Fieret Er is vrijwel geen oeuvre zo eigenzinnig en merkwaardig als dat van Gerard Petrus Fieret (1924-2009). Deze markante fotograaf legde op obsessieve wijze alles vast wat op zijn pad kwam: mensen, dieren, straattaferelen en zichzelf – maar vooral veel vrouwen: modellen, studenten, moeders, danseressen en serveersters, of alleen hun lichaamsdelen, zoals borsten, voeten of lange benen. Hoewel hij slechts tien jaar (1965-1975) dagelijks fotografeerde, heeft Gerard Fieret een enorm oeuvre opgebouwd. In Nederland wordt hij gezien als een van de grondleggers van de autonome fotografie. De laatste jaren krijgt zijn werk bovendien steeds meer internationale erkenning. Toch is hij bij het grote publiek veel minder bekend dan tijdgenoten als Paul Huf en Ed van der Elsken. Het Fotomuseum Den Haag organiseert, in samenwerking met het tentoonstellingsplatform Le Bal in Parijs, het eerste grote retrospectief van Fierets werk na zijn dood.

Tijdens zijn leven heeft Gerard Fieret zijn eigen carrière vaak gedwarsboomd. Wim van Sinderen, conservator van het Fotomuseum Den Haag, herinnert zich talloze onverwachte bezoekjes van Fieret. De ene keer kwam hij langs om stiekem zijn in de collectie opgenomen werken te signeren, dan weer kwam hij naar het museum om in vuilniszakken gepropte foto’s te schenken of lange handgeschreven brieven vol met door paranoia ingegeven beschuldigingen af te leveren. Fieret was bovendien wispelturig en bemoeide zich op een vrijwel onwerkbare manier met de totstandkoming van tentoonstellingen en publicaties. Desondanks heeft het Fotomuseum Den Haag in 2004 een grote tentoonstelling kunnen organiseren ter ere van zijn tachtigste verjaardag en heeft het Gemeentemuseum Den Haag in 2010 de nalatenschap van Fieret verworven. Met deze erfenis van circa duizend objecten, waaronder twee jerrycans gevuld met honderden verloren gewaande negatieven, is de toch al grote Fieret collectie van het museum in omvang gegroeid tot ongeveer 2500 voorwerpen en foto’s. In de tentoonstelling zijn, naast foto’s uit de collectie van het Gemeentemuseum Den Haag, bruiklenen opgenomen van particuliere verzamelingen, Bijzondere Collecties van de Universiteitsbibliotheek Leiden, Huis Marseille in Amsterdam, Van Abbemuseum in Eindhoven en de galeries Kahmann in Amsterdam en Deborah Bell in New York.

Turbulent leven

Gerard Petrus Fieret werd op 19 januari 1924 geboren in Den Haag en beleefde een onstabiele kindertijd. In 1926 liet zijn vader het gezin in de steek. Fieret werd opgevoed door zijn moeder en twee zussen en bracht bovendien tijd door bij pleeggezinnen en in kindertehuizen. Als jongvolwassene werd hij tijdens de Tweede Wereldoorlog verplicht om te werken in Duitsland. Aan het einde van de oorlog keerde hij terug naar Den Haag. Hij stond daar een jaar ingeschreven aan de Academie van Beeldende Kunsten (de huidige KABK). Pas in 1965 stortte Fieret zich op de fotografie, daarvoor maakte hij vooral gouaches en houtskoolportretten. Henri van de Waal (1910-1972), professor Kunstgeschiedenis aan de Universiteit Leiden, was een van de vroegste bewonderaars van het fotografische werk van Fieret. Dankzij Van de Waals inzet bezit de Universiteit Leiden nu de grootste collectie van Fierets werk ter wereld en werd zijn fotografie onder de aandacht gebracht van onder meer het Gemeentemuseum Den Haag. In 1971 presenteerde dit museum de eerste grote solotentoonstelling van Fieret. 

Eigenzinnig oeuvre

Gerard Fierets foto’s worden getypeerd door merkwaardige onderwerpskeuzes, quasi achteloze composities en al dan niet expliciete erotiek. Zowel tijdens het moment van opname als in de donkere kamer trok hij zich niets aan van fotografische conventies. Zijn werk past bij de tijdgeest van de jaren 60 en 70, waarin academische regels verafschuwd werden en naakt een symbool van vrijheid was. Hoewel Fieret ervan gruwde wanneer hij met anderen werd vergeleken, vertonen zijn foto’s toch tot op zekere hoogte overeenkomsten met het werk van tijdgenoten als Frans Zwartjes, Sanne Sannes en het fotowerk van Anton Heyboer. Zodra hij zijn eigen stijl in het werk van anderen herkende, volgde aan het adres van de betreffende collega’s een beschuldiging van plagiaat of zelfs diefstal. Prominent aanwezig op vrijwel al Fierets foto’s zijn dan ook de stempels en signaturen waarmee hij zijn copyright angstvallig bewaakte. Zijn foto’s tonen zijn neiging tot herhaling en zijn onvermoeibare drang naar het experiment. Hij speelde met de wetten van de verschillende ontwikkel- en afdrukprocédés op zoek naar spannende effecten. Hij gooide niets weg, ook geen mislukte foto’s. Tegelijkertijd drukte hij zelden een negatief meerdere malen af en als hij dat toch deed werd geen enkele afdruk hetzelfde. Een foto van Gerard Fieret is altijd uniek.

Nevententoonstellingen

Het Fotomuseum Den Haag organiseert tegelijkertijd met de tentoonstelling Gerard Petrus Fieret twee nevententoonstellingen in de vide. Het museum toont Fieret door de ogen van andere fotografen in een presentatie van portretten door onder meer Koos Breukel, Willem Diepraam, Ferenc Molnar en Roger Cremers. Daarnaast maakt de Nederlandse beeldend kunstenaar Monika Dahlberg (1975) een wandplastiek in opdracht van het museum, waarin zij Fierets foto’s verwerkt en op een geheel nieuwe manier toont. Het werk is een hommage aan Fierets oeuvre. Dahlberg studeerde aan de Academie Minerva in Groningen en maakt onder andere humoristische en relativerende collages die zich op kritische wijze verhouden tot de hedendaagse mediacultuur. Haar werken zijn vaak intiem, sensueel of erotisch en doorgaans ongemakkelijk om te bekijken.  

Documentaires

Als onderdeel van de tentoonstelling is de geheel gerestaureerde en gedigitaliseerde film Gerard Fieret, fotograaf (1971) van Jacques Meijer te zien. Ter gelegenheid van de tentoonstelling zendt de NTR de indringende documentaire Foto en copyright by G.P. Fieret (2009) van Frank van den Engel opnieuw uit op donderdag 25 mei om 22.55 uur in Het Uur van de Wolf op NPO2.

Publicatie

Bij de tentoonstelling is een zeshonderd pagina’s tellende publicatie verschenen, getiteld Gerard Petrus Fieret met teksten van Violette Gillet, Francesco Zanot, Hripsimé Visser en Wim van Sinderen. De catalogus verschijnt in twee edities: een Nederlands-Engelse versie (Uitgeverij Hannibal) en een Frans-Engelse versie (Éditions Xavier Barral).

Partners

De tentoonstelling komt tot stand in nauwe samenwerking met Le Bal in Parijs, waar deze te zien was in de zomer van 2016, en wordt mede mogelijk gemaakt door Pels Rijcken & Droogleever Fortuijn - advocaten en notarissen, hoofdsponsor van het Fotomuseum Den Haag. Met dank aan het Erik Bos Fonds.